Je bent je baan kwijt. Je kunt het niet geloven. Het blijft maar in je hoofd malen. Je komt tot niets anders meer, je slaapt er slecht van, je bent er erg somber van….. En het gaat maar niet over.

Werkverlies en rouw

Wij mensen kunnen best veel verduren en dragen. Lang niet elke dag hoeft vol te zitten met leuks, liefs en interessants. Met zo nu en dan, komen we ook al een heel eind. Maar soms is de last die we moeten dragen te veel en te groot. Je sleept jezelf door de dagen van je leven heen.

Het valt me op dat veel van de mensen die ik als re-integratiecoach begeleidt in de transitietraining ‘omgaan met werkverlies’, ook nog andere, vaak ook oude, last dragen dan het werkverlies. Het werkverlies is dan de golf water die de emmer (opnieuw) doet overlopen.

In het boek ‘ik ben een eiland’ van Tamsin Calidas, wordt de schrijver steeds opnieuw overspoeld door verlies. Ze zoekt op haar eigen manier een weg om de verliezen hanteerbaar te maken en haar leven steeds opnieuw en met vallen en opstaan vorm te geven.

Gisteren las ik aan een coachee uit de transitietraining ‘omgaan met werkverlies’, deze zin uit een boek voor. De zin verwoordde haar gevoel. Misschien die van jou ook.

‘In het leven draait het om een slipstream vinden, een veilige doortocht. Als je dat lukt, zal alles langzaam weer in evenwicht komen’.

Het begrip slipstream heeft 2 verschillende betekenissen:

1) stroming met aanzuigende werking. Stroming van lucht of water met een aanzuigende werking achter een snel bewegend voertuig, vliegtuig, of vaartuig, of een ander voortbewegend object.

2) werking waardoor iets of iemand meegetrokken wordt. Werking waardoor iets of iemand in een stroom meegetrokken wordt, meestal in de stroom van iets succesvols | positiefs.

Rouwen om het verlies van je baan

Vorige week sprak ik een arbeidsdeskundige van het UWV. Hij had zich die week bezig gehouden met het voeren van gesprekken met mensen die waren ontslagen. De aanleiding voor de ontslagen was een duidelijke voor iedereen waarneembare verandering in de markt. Gelukkig hadden ze er in het bedrijf alles aan gedaan om het hele ontslagtraject zo zorgvuldig en respectvol mogelijk te doen.

Werkverlies, hoe reageer je er op

Evengoed blijft het zwaar. We raakten aan de praat over hoe mensen reageren op ‘ontslagen worden’. Over hoe verbazend het blijft dat mensen toch vaak weer anders reageren dan je vooraf inschat. Een deel van de mensen waarvan je denkt dat ze het niet zo erg vinden, vindt het juist vreselijk. En andersom. En hoe zorgvuldig je ook het proces inricht en begeleidt, ontslagen worden hakt er bij de meeste mensen flink in. Logisch ook, want werken is een belangrijk deel van ons leven.

Je baan kwijt raken. Af en toe hangt iemand de vlag uit: ‘eindelijk verlost’. Maar de meeste mensen vinden het moeilijk om hun baan en alles wat er bij hoort (collega’s, structuur in de dag, zinvolle bezigheden, je kunnen ontwikkelen, inkomenszekerheid) kwijt te raken. Hoe ga je om met werkverlies? En wat gebeurt er als je boos, verdrietig blijft over het kwijtraken van je baan? Daar gaat dit blog over.

Je baan kwijt raken…. Rouwen om het verlies van je baan en alles wat daarbij hoort.

Janske van Eersel doet er onderzoek naar en deelt haar onderzoeksresultaten met haar collega loopbaancoaches, waar ik er een van ben. Dit blog is gebaseerd op haar onderzoek, mijn persoonlijke ervaringen en die van mijn coachees.

Wat is rouwen om je baan?

Je rouwt als je iets/iemand kwijt raakt waaraan je gehecht bent. En dus kunt je ook rouwen om je werk. Omdat je gevoelsmatig gehecht bent aan het werk, de mensen, je werkplek, het inkomen, de status. Omdat je gehecht bent aan wat het werk je oplevert: ritme, goede gewoonten, een positie in de samenleving, een zinvolle dag invulling, contacten, geld.

Flink in de rouw

Mensen gaan verschillend om met werkverlies en de rouw die daarbij hoort. Sommige mensen storten zich op de nieuwe situatie en hebben de neiging hun verlies en rouwgevoelens te negeren. Anderen worden door hun verlies en rouwgevoelens overmand en hebben weinig oog voor hun nieuwe toekomst.

In de praktijk blijken beide kanten nodig te zijn om in het leven van alle dag naar een nieuwe fase te groeien. Je moet dus ruimte maken voor verlies en rouwgevoelens en ruimte maken voor het vorm geven van nieuwe stappen in je leven.

Hoe ga jij om met werkverlies en de rouw die daarbij hoort?

Janske van Eersel heeft een werkverliesvragenlijst ontwikkeld waarmee je kunt zien waar jij staat in het verwerken van je werkverlies. De werkverlies vragenlijst vind je hier.

Ter oriëntatie een paar vragen uit de lijst van 33 stellingen:

• Ik denk zoveel aan mijn baan dat het moeilijk voor me is de dingen te doen die ik normaal doe.
• Sinds ik geen baan meer heb, vind ik het moeilijk om mensen te vertrouwen.
• Ik voel me eenzaam sinds ik geen baan meer heb.
• Ik voel me gespannen, prikkelbaar of schrikachtig sinds het verlies van mijn baan
• Om niet aan het verlies van mijn baan te hoeven denken, besteed ik meer tijd achter de pc, aan tv kijken en/of slapen.

Hoe merk je dat je jouw ex-baan niet los kunnen laten?

Als je dat goed wilt weten, kun je het beste de vragenlijst invullen. De vragenlijst invullen zou ik zeker doen als je merkt:

• Dat je veel piekert, veel terugdenkt aan vroeger en hoe alles toen beter was dan nu.
• Jezelf er niet toe kunt zetten om met je toekomst bezig te zijn.
• Je jezelf terugtrekt uit de buitenwereld.
• Of juist jezelf geen ruimte geeft om te rouwen om je werkverlies.
• Je moet huilen als je het woord ex-baan leest.

Hulp bij het verwerken van werkverlies

Op basis van haar onderzoeken en alle ervaringen die we als coaches inbrengen, heeft Janske van Eersel een e-learning gemaakt. Deze e-learning is grotendeels gebaseerd op ACT (hier lees je wat de acceptance and commitement coaching inhoudt). In onze coaching staan twee kanten van het verlies en de rouw centraal:

1. Omgaan met het verlies en het rouwen.
2. Vandaag (en morgen) de draad van je leven weer oppakken en op – vaak andere wijze – vorm geven aan je leven.

Die aanpak is gebaseerd op het duale procesmodel van Stroebe en Schut. Dit model laat zien dat rouwen in het leven van alledag tussen twee thema’s heen en weer beweegt. Van verdriet, gemis aan de ene kant en de energie en actie van het leven vandaag en morgen anderzijds. Hieronder het model in beeld.

Bij alle onderdelen van de e-learning zitten oefeningen waarmee we actief aan de slag gaan. En uiteraard vullen we die oefeningen aan met materialen die precies passen bij jou en jouw rouwproces.

Tips waarmee je zelf aan de slag kunt

• Gun jezelf de tijd. De pijn om verlies komt met stukjes en beetjes binnen. Het lijkt vaak alsof je lichaam als vanzelf doseert hoeveel pijn je kunt verdragen. Zoek naast die pijn wat afleiding zodat de pijn om het verlies zich afwisselt met momenten die minder energie vreten of misschien zelfs wel even wat energie geven.
• Als je merkt dat je veel piekert en treurt is het belangrijk om fysieke bezigheden te zoeken die je afleiden. Desnoods ga je je hele huis schilderen… Je wordt er bovendien lekker moe van en dat helpt om beter te slapen.
• Oefen in het accepteren dat ‘het is wat het is’. Rouwen is omgaan met een (mega) groot en onomkeerbaar verlies. Rouwen is een reactie van je stresssysteem. Je voorkeurstijl in het omgaan met stress laat zich vaak ook zien in hoe je met het grote verlies om gaat. Doen alsof het niet waar is, is zo’n stress reactie. En ook: blijven steken in boosheid en verontwaardiging. Of blijven piekeren en malen over wat je zelf fout hebt gedaan, anders had moeten doen enz.. Reacties die ik in mijn re-integratie coach praktijk regelmatig tegenkom. Maar we weten uit onderzoek dat het voor de heling belangrijk is om te oefenen in het accepteren dat ‘het is zoals het is’. Met alles erop en eraan. Want oefenen in accepteren is ook oefenen in het loslaten van het verleden zodat je verder kunt met het heden en de toekomst.
• Verlies omarmen. Ieder van ons is vrij om steeds opnieuw te oefenen in het omarmen van het verlies. Ook als dat betekent dat je heftige emoties ervaart, niet weet hoe je er mee om moet gaan of hoe lang het proces gaat duren. Rouw is rouw, het is een natuurlijk proces met een eigen tijdsverloop. Het is aan ons om het de ruimte te geven hoe moeilijk dat ook is. Een onderdeel van het proces is ook het ‘niet weten’, niet weten hoe je verder wil, verder moet, hoe het verder gaat. Onderdeel van proces is dat je stapje voor stapje bent en doet. Rouwen gaat zijn eigen natuurlijke weg en de kunst is misschien nog wel het meest dat proces niet in de weg te zitten in een poging het te versnellen of er vanaf te komen. Zoals gras niet harder groeit door er aan te trekken, gaat rouw niet sneller door het op te jagen.
• Onderzoek wat je nodig hebt om je ex-baan te integreren in je verleden zodat je weer meer in het heden en met het oog op de toekomst kunt leven. Maak een lijstje met je belangrijkste ervaringen, wat je daarvan geleerd hebt en hoe je dat nu gebruikt in je leven of zou kunnen gebruiken in je leven. Denk ook eens aan een afscheidsritueel. Denk aan opruimen.
• Je bent – echt waar – veel meer dan alleen je werk. En ook veel meer dan de rouw om het werkverlies. Hoe leuk, interessant, uitdagend of zingevend dat werk ook was. Want ook zonder dat werk blijf je degene met die talenten, waarden, dromen en ervaring. Maak een lijstje van waarden die jij belangrijk vindt. Denk aan dingen als: andere mensen helpen, zo gezond mogelijk blijven, vriendelijk zijn, duurzaam leven, jezelf ontwikkelen, attent zijn voor je naasten. En bedenk bij elk van die waarden drie dingen die geen of heel weinig geld kosten en die je in op een gewone weekdag ook kunt doen. En doe elke dag een tot drie dingen van dat lijstje. Zo ontdek je hoe je ook op andere manieren een waardevol leven kunt leiden.
• Je hebt beslist ook een hobby. Of iets waarvan je al lang denkt: ‘dat lijkt me leuk om te doen’. Ga daarmee aan de slag. Begin klein. Doe het met plezier. En besteed er elke dag wat tijd aan zodat je vorderingen kunt maken. Er zijn enorm veel gratis online cursussen, workshops, blogs waaruit je iets nieuws kunt leren. Benut die en leer in het kader van een hobby, iets nieuws. Het verzet je gedachten, laat zien dat je heus, echt waar van alles in je mars hebt.
• In de positieve psychologie ligt de focus op ‘wat je wel kunt en wat er wel is‘. Een oefening die daarbij past is de ‘dankbaarheidsoefening’. Je richt je aandacht op ‘wat heeft dit werk me gebracht aan kennis, kunde, kennissen’; ‘waar ben ik vandaag dankbaar voor’; ‘welke kwaliteiten en talenten heb ik wel en wat kan ik goed’.
• Zo houd je je focus op de goede dingen in je leven en in jezelf. Er is per slot van rekening maar 1 persoon zoals jij. Beloof jezelf dus elke dag trouw te zijn aan jezelf en jezelf te steunen en helpen zoals je dat zou doen bij een goede vriend of bij een kind dat je hulp nodig heeft.
• Praat er over met mensen die je serieus nemen en empathisch willen luisteren. Zoek een goede coach die je kan helpen bij je werkverlies en de rouwarbeid die daarbij hoort. En die je kan helpen om ook de draad naar de toekomst weer op te pakken. Als je met mij in gesprek wilt, kun je me mailen of bellen.

Wat je ook doet, blijf niet in je eentje rondlopen met je rouw om het verlies van je werk.

Werk verloren? Bedenk steeds weer:

Hoe beter het me lukt om los te laten wat ik heb verloren, hoe meer ruimte ik (in mijn hoofd, energie, gevoel) heb voor nieuwe dingen en nieuwe mensen die op mijn pad komen.

Neem alle mooie ervaringen en opgedane kennis & kunde mee naar de toekomst. En focus je op vandaag en morgen. En geef ook regelmatig ruimte aan alle emoties die aan je verlies vastgeplakt zitten.

Wil je dit blog delen?

Vind je dit artikel interessant voor mensen uit je netwerk? Deel het, met de link van de pagina via LinkedIn.

Zoek je een ervaren coach?

Wil je kennismaken? Wil je meer weten over mijn coach aanpak voor jouw vraag?

Dan nodig ik je graag uit voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek. Online (Teams of beeldbellen) of offline met koffie en Brabantse appeltaart in Breda. Je kunt me bereiken via w.janssen@dekunstvananders.nl of via 0655797832. Ik beloof je dat je na dat gesprek al een hele hoop wijzer bent geworden.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe blogs die ik schrijf, stuur me dan op LinkedIn een connectieverzoek.

Rouw en veerkracht – Paul van Tongeren

Paul van Tongeren schrijft als filosoof veel over verlies, rouw en veerkracht. In een lezing over rouw, gaf hij aan daarin drie taken te zien:

1. Herkennen. Door te zien en in te zien dat je rouwt om het verlies dat je leidt ga je je eigen gedrag beter herkennen en begrijpen. Je ontdekt wat je eigen manieren van rouwen zijn door de verhalen van anderen. Herkenning schept ook enige afstand waardoor je je minder verpletterd voelt door de rouw. Herkennen is daarmee ook ‘onder ogen zien’ wat er is gebeurd en in welk rouwproces je dat gestort heeft.
2. Herinneren. Mensen zijn wezens die zich bewust zijn van tijd en ruimte. Tijd en ruimte zijn voor de mens als het water voor de vis. Ook de verleden tijd zit nog steeds in ons. Afstand, ook die in de tijd, betekent niet dat we vergeten. Ook de toekomstige tijd is in verlangens en verwachtingen al in ons. We zijn in onze gedachten zelden in het hier & nu, ook al oefenen we dat aan de hand van mindfulness steeds opnieuw. Onze gedachten zijn graag in het verleden of in de toekomst. Je kunt dus niet vergeten. De vraag is eerder: ‘hoe kunnen we ons zo herinneren dat het ons niet te neer drukt en kapot maakt. Dat kan door de herinneringen te transformeren.
3. Hervormen. Zijn uitgangspunt is: het wordt nooit meer zoals het was. En het feitelijke verleden is niet te veranderingen. Het is dus belangrijk om de herinneringen gezond te maken & te houden. Bijvoorbeeld door nagenieten. Rouw is de keerzijde van liefde. In je tranen zitten ook de liefde. In je rouw kan ook het nagenieten zitten van wat was. Ook het ‘uitbesteden’ van rouw helpt bij het rouwen. Denk aan de kapelletjes waar je een kaarsje aansteekt voor alle overledenen of alle mensen met problemen. Denk aan de bloemen langs de kant van de weg. Andere mensen nemen een deel van het rouwen en herinneren van je over waardoor het niet meer alleen van jou afhangt. Rituelen helpen om het rouwen een vast moment en vaste plaats te geven, waardoor je het niet meer de hele tijd hoeft te doen.

In de pijn van het rouwen, zit ook ‘iets’ van betekenis. Dat je die pijn voelt, laat je ook ervaren dat het je gaat om betekenisvolle momenten van je leven. Door herkennen, herinneren, hervormen geef je je verleden een voor jouw belangrijke betekenis. Die betekenis neem je mee en geef je opnieuw vorm in het heden en in de toekomst. Zo leef je je leven bewust verder. Die betekenis zoek je steeds opnieuw op omdat je je eigen antwoord geeft op vragen als:

• als het er echt op aankomt, wat zou ik dan meteen doen en wat zou ik onmiddellijk laten?
• wie zijn voor mij de echt wezenlijke mensen in mijn leven en hoe geef ik hen de liefde en aandacht die daarbij hoort?
• waar zou ik spijt van hebben als ik er morgen niet meer zou zijn? Wat kan ik nog doen om dit gevoel van spijt te verminderen?
• op welke manieren draag ik bij aan de wereld om mij heen?
• wat zou mijn het gevoel geven een betekenisvol leven te leven? Hoe kan er daar nu iets aan doen?

Rouw, rouwarbeid en aan het werk zijn

In dit blog op Intermediair komen twee experts aan het woord over rouwarbeid en aan het werk zijn. Hun belangrijkste advies:

Ga zo snel mogelijk weer (deels) aan het werk omdat de structuur en de sociale omgeving je helpen bij je rouwarbeid. De voorwaarden zijn natuurlijk wel dat je zelf al zo ver bent dat je een beetje aandacht op je werk kunt richten. En dat je omgeving niet doet alsof er niets gebeurd is en verwacht dat je er weer volledig bent.

Probeer als het even kan met je werkgever/leidinggevende af te spreken dat je extra dagen verlof kunt opnemen. Ook last minute! Bijvoorbeeld voor de eerste verjaardag van de overledene. Of om een dag in rust en met aandacht aan het verwerken van het gebeurde te besteden. Of als je een nacht niet geslapen hebt.

Rouwen is vaak hard werken. Met ups en downs. Weinig voorspelbaar ook. Gun een rouwende collega dus de ruimte om te doen wat hem of haar helpt in het rouwproces.

Hieronder vind je een PDF met meer informatie. In de PDF staan ook links naar de werkverlieslijsten.