In dit blog vindt je diverse inzichten, handvatten en oefeningen over gevoelens (emoties). Over wat gevoelens en emoties zijn, waar ze toe dienen en hoe je invloed kunt uitoefenen op hoe je je voelt. Nieuwe kennis uit onderzoeken, neem ik in dit blog op. Zo blijf je steeds op de hoogte van de nieuwste inzichten, tips en oefeningen.

Gevoelens en emoties

Gevoelens en emoties spelen zich af in je lijf. Je voelt de knoop in je maag, je voelt de spanning in je nek, je bemerkt het angstzweet, je voelt de vlinders in je buik, de lichtheid en springerigheid van je lijf die bij blijdschap horen. Gevoelens zijn signalen die je lijf afgeeft als reactie op wat zich in je omgeving of in je brein afspeelt. En vervolgens beïnvloeden die emoties op hun beurt weer je gedachten en je gedrag.

Hersenscans laten bijvoorbeeld zien dat mensen die zich angstig voelen, een ander en minder geschikt deel van de prefrontale hersenkwab gebruiken dan niet-angstige mensen. Zie ook dit artikel. Hoe vaker je angstgevoelens hebt, hoe sterker de verbinding tussen die twee delen in je brein wordt. Dus ook hoe sterker je angst-reactie-gewoontes worden.

Emoties voelen als een ‘fysieke sensatie’, een ‘fysieke energie’. En net zoals het weer kan die energie rustig, kalm, vriendelijk, warm en ook stormachtig, miezerig of grijs en somber zijn. Of wisselvallig. Emoties kunnen activerend of juist meer kalmerend zijn. En ze kunnen fijn of juist niet plezierig zijn.

Dat we gevoelens hebben, delen we met veel andere levende wezens. Je zou kunnen zeggen dat gevoelens de eerste verbinders zijn tussen wat zich in de buitenwereld en in ons brein en lijf afspeelt en hoe wij mensen en met ons dus veel andere levende wezens daarmee omgaan. Hoe we ons eigen gevoel noemen is gebaseerd op de eigen persoonlijke ervaringen. Wanneer jij iets fijn vindt en dat zo noemt, wijkt dus af van het gevoel ‘fijn’ van iemand anders.

Hoe je zelf iets beleeft/ voelt, wisselt ook door de tijd heen. Een eigen voorbeeld: ik vond de bevalling van mijn 1e kind nog al pijnlijk. Om dingen die ik voorheen pijnlijk vond, moest ik daarna lachen. Het stelde toch eigenlijk weinig voor.

Wanneer iets een gevoel is en wanneer een emotie, daar verschillen de meningen over. Ik heb geen eensluidende definitie gevonden bij de verschillende schrijvers over dit onderwerp. Mocht jij dat wel hebben, dan lees ik het graag in het opmerkingenblok hieronder.

De 5 B’s: blij, boos, bang, bedroefd, beschaamd

Binnen de psychologie kennen we vijf basis emoties: bang, boos, bedroefd, blij en beschaamd. Hoe we ons in een situatie voelen is veelal een mix van deze gevoelens.

Gevoelens hebben van oorsprong een belangrijke signaalfunctie. Alles in ons brein (waarnemen) en lijf is gericht op overleven en lijfsbehoud. De focus van ons brein en lijf is veel meer gericht op gevaar, op bedreiging, op uitsluiting uit de groep enzovoorts. Dus hebben we meer en sneller negatieve gevoelens, zijn die vaak veel sterker en zijn we alerter op negatieve gevoelens.

Niet fijn, vooral als de situatie eigenlijk niet echt bedreigend is. Maar vanuit het overleven en lijfsbehoud wel logisch en nuttig. Gelukkig kunnen we ons bewust zijn van hoe we ons voelen en hebben we het vermogen om – met enige oefening – onze gevoelens bij te stellen.

Overigens zijn de meningen verdeeld over welke emoties nu echt bij de primaire emoties horen. Er zijn ook onderzoekers die vinden dat afschuw, minachting en verbazing er ook bij horen. Uiteindelijk maakt het niet zoveel uit, denk ik. Het is belangrijker dat je zelf een grote woordenschat van gevoelswoorden ontwikkelt. Want die kun je gebruiken om je eigen gevoelens goed waar te nemen, te benoemen en er mee om te gaan of naar te handelen.

Gevoelens accepteren en hun boodschap waarderen

Hoe je je voelt over iets of iemand is een signaal aan jezelf. Een signaal om aandacht aan de situatie en jezelf in die situatie te besteden door je af te vragen ‘wat is hier allemaal aan de hand?’. Omdat gevoelens een fysieke reactie zijn, kun je ze niet wegduwen. In die zin lijken ze op een bal die je probeert onder water te duwen. Zo gauw je stopt met duwen, springt de bal boven het water uit.

Er (even) bij stil staan, is dus handiger en verstandiger. Vraag je af:

• wat is er aan de hand; wat speelt hier allemaal?
• wat zegt, hoe ik me voel over mij?
• hoe neem ik mezelf en mijn gevoel serieus?
  • reageer te sterk, dan kun je jezelf met onderstaande oefeningen rustiger maken
  • reageert je gevoel passend bij de situatie, dan kun je je afvragen wat een – vanuit jouw doelen en belangen – passende actie is.

Invloed op hoe je je voelt

Omdat wij mensen naast gedachten en gevoelens ook een bewustzijn hebben, kunnen we twee dingen doen die veel andere levende wezens niet kunnen doen:

1. opmerken welke gedachten en gevoelens je hebt. En welke patronen en gewoontes daarin zitten. Daarvoor heb je je bewustzijn nodig. Dat registreert wat zich in jou afspeelt. En het kan je aandacht op ‘iets’ richten, het kan focus aanbrengen in je aandacht.
2. invloed uitoefenen op je gedachten, gevoelens en gedrag. Je kunt er bewust voor kiezen om iets doen of te laten, om andere gedachten te denken, om hoe je je voelt te beïnvloeden.

In dit blog vind je manieren waarmee je gedachten kunt beïnvloeden. Mensen en situaties vanuit een ander perspectief bekijken, helpt je om je gevoelens te reguleren en veranderen.

Als je bijvoorbeeld zenuwachtig bent voor een presentatie of gesprek (sollicitatie stress!) dan helpt het om dat anders te benoemen: ‘gezonde spanning’, ‘nieuwsgierige opwinding’, ‘alerte aandacht’. We noemen dat ‘cognitieve herwaardering‘. Je geeft hoe je je voelt, een positiever label. Bovendien leer je daarmee situaties vanuit verschillende invalshoeken te bekijken. Dat helpt je bij het creatiever problemen oplossen.

In het blog over ‘gedachtesturing’ vindt je nog veel meer tips en oefeningen.

In dit blog vind je een aanpak waarmee je meer grip krijgt op je gedrag. Dat krijg je aan de hand van je ‘reactie-keuze-moment‘. Ook daarvoor heb je je bewustzijn, dus je aandachtige aanwezigheid en je observatievermogen, voor nodig. Daarmee stel je vragen als:

• wat is de situatie?
• wat is mijn doel?
• enzovoorts.

Hieronder vind je meer oefeningen waarmee je je gevoel kunt beïnvloeden.

Stormachtige gevoelens

Boosheid, irritatie, frustratie, jaloezie zijn over het algemeen stevig aanwezige gevoelens. Zeker als je van jezelf al wat temperamentvoller bent. Het zijn gevoelens die je kunnen overspoelen en de regie van het bewustzijn kunnen overnemen. Je doet dan zoals je je op dat moment voelt. Dat is meestal niet je bedoeling en ook niet fijn. Deze heftige emoties zorgen ervoor dat je aandacht zich vernauwt en dat je vooral bezig bent met je hier en nu gevoelens en belangen.

Voorbeeld: je loopt met een beetje honger langs een frituur en wil NU frietjes en ook NU een kroket. Dus hup, je gaat naar binnen. Terwijl je doel en plan eigenlijk was om thuis vaker gezonder te eten en meer groentes te eten. Je had het je die ochtend nog eens op nieuw voorgenomen…

Daarom vind je hieronder allerlei manieren waarop je, hoe je je voelt, kunt beïnvloeden.

Leren surfen op je gevoelens

Je wilt als een ervaren surfer op de hoge golven van je gevoelens surfen in plaats van kopje onder te gaan.

Dat leer je door actief in ‘je bewustzijn’ te blijven. Dat betekent dat je actief en bewust bemerkt wat er zich in je lijf (fysieke sensaties en gevoelens) en in je hoofd (gedachten) afspeelt. Je zou kunnen zeggen dat je een beetje ruimte maakt tussen de waarnemer (het bewustzijn) en wat het waarneemt. Dat helpt je om gedachten en gevoelens minder met je op de loop te laten gaan.

Dit is wat je leert in een training mindfulness of mediteren. Je versterkt je aandacht, je bewustzijn waardoor gedachten en gevoelens steeds minder met je op loop gaan.

Ook hier geldt dat oefening, de kunde van het surfen baart.

Inzoomen, uitzoomen en verbeelden

Een techniek die gebruikt wordt is die van het inzoomen en uitzoomen. Je maakt dan gebruik van ons menselijk vermogen om iets te verbeelden. Je laat je vermogen tot fantaseren van geluiden, geuren en beelden los op je gevoelens.

Zo kun je je voorstellen dat je aan de knoppen van je gevoelens kunt draaien. Zoals je het volume van de radio harder en zachter kunt zetten. Zo kun je de volumeknop van je boosheid even voluit aanzetten zodat je ‘m goed kunt voelen. Daarna kun je ‘m ook weer op zacht zetten.

En als je dat kunt, kun je de radio (of tv) ook op een andere zender zetten. Want tja, in je boosheid blijven hangen daar wordt je niet vrolijker van. En het helpt je ook niet verder. Je kunt dus ook op zoek naar een andere zender. Bijvoorbeeld door (in je hoofd) een vrolijk lied te gaan zingen. Of te denken aan leuke gebeurtenissen. Of aan de goede eigenschappen van degene op wie je boos bent.

Het helpt meestal om er ook beelden, geluiden, geuren bij te fantaseren. Zo breng je jezelf echt in een andere stemming. Realiseer je dat je lichaam en hoofd daar even de tijd voor nodig hebben. Na vijf tot tien minuten ervaar je je de veranderingen in je gevoel.

Hoe meer je hiermee oefent, hoe beter je er in wordt.

Het fijne is natuurlijk dat je dit ook heel goed kunt gebruiken om positieve gevoelens te versterken.

Denk aan een citroen

Heb je last van neerslachtige gedachten en gevoelens? En hangt er zo’n grijs grauw wolkendek over je heen dat maar blijft hangen?

Dan is het belangrijk om jezelf te helpen om uit die cirkel van sombere gedachten en gevoelens te raken. Dat kun je bijvoorbeeld doen door je een citroen voor te stellen en die helemaal te beschrijven in de verschillende stadia van prachtig geel, glanzend, fris ruikend naar steeds meer rimpelend, bruin en uitgedroogd.

Dit soort opdrachten werken omdat je je volledige aandacht richt op iets heel anders. Dat kost je brein energie waardoor de aandacht voor de sombere gedachten afnemen en dus ook de sombere gevoelens afnemen.

Experimenteer ook eens met ander soort fruit of andere positieve fantasieën.

(bron: Psychologie Magazine, september 2023).

Wil je dit blog delen?

Vind je dit artikel interessant voor mensen uit je netwerk? Deel het, met de link van de pagina via LinkedIn.

Zoek je een ervaren coach?

Wil je kennismaken? Wil je meer weten over mijn coach aanpak voor jouw vraag?

Dan nodig ik je graag uit voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek. Online (Teams of beeldbellen) of offline met koffie en Brabantse appeltaart in Breda. Je kunt me bereiken via w.janssen@dekunstvananders.nl of via 0655797832. Ik beloof je dat je na dat gesprek al een hele hoop wijzer bent geworden.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe blogs die ik schrijf, stuur me dan op LinkedIn een connectieverzoek.