Handvatten en inzichten over communicatieve vaardigheden en gespreksmodellen op basis van recent onderzoek. Dat is wat je in dit blog vindt.

Samenwerken: laat je niet belemmeren door othering

Congresdag van het Leiden Institute for Brain and Cognition.

Een keer per jaar houdt het LIBC een congres waarin recente onderzoeksresultaten gepresenteerd worden. Vanuit mijn interesse in samenwerken en communicatie, ging ik er heen.

Het ochtendprogramma ging over hoe wij ons ‘zelf’ proberen los te zien van ‘het zelf van de ander’. Othering genaamd in goed vakjargon 🙂 . Met othering, bedoelen we elke handeling waarbij een individu of groep door iemand wordt geclassificeerd als “niet één van ons”.

Othering; ik versus de ander

In plaats van altijd te beseffen dat ieder mens een complexe bundel van emoties, ideeën, motivaties, reflexen, prioriteiten, en vele andere subtiele aspecten is, is het soms gemakkelijker om andere mensen via stereotypen te classificeren: het westen versus het oosten; mannen versus vrouwen; katholieken versus protestanten; stedelingen versus plattelanders; management versus medewerkers; ervaren professionals versus de jonkies etc.. We maken onze eigen identiteit, ons ‘zelf’ en ons ‘zelfbeeld’, steeds op nieuw aan de hand van de groep waar we bij horen en de groep(en) waar we ons tegen afzetten.

Othering: ik versus de ander

Archeoloog Versluys liet in zijn presentatie zien dat culturen, groepen en ontwikkelingen juist vaak voortkomen uit elkaar en het voorafgaande. In plaats van dat je ze tegen elkaar afzet, zie je ze als elkaar opvolgend en van elkaar afstammend.

De documentairemaker Marieke van der Velden liet in haar film ‘the island of all together’, vakantiegangers op Lesbos in gesprek gaan met vluchtelingen uit Syrië over oorlog, werk, kinderen, voetbal…  Om zo de stereotype beelden die er over en weer zijn, te overbruggen en je te realiseren ‘hè,  jij bent ook net zo’n gewoon mens als ik ben’.

Dr. Mariska Kret liet zien dat discrimineren een hele oude vorm van othering is die zijn evolutionaire wortels vindt in onze gezamenlijke voorgangers. En onze zijn dan ‘de mens’, de ‘chimpansee’ en de ‘bonobo’…

De Volkskrant had onlangs  een interview met Ruben Mersch. Ruben Mersch schreef een boek over onze ‘morele onderbuik’, die een veel grotere rol speelt dan we vaak denken. In het interview vertelt hij hoe zeer oude instincten een rol spelen bij hoe we naar de ander kijken, over de ander oordelen en ons t.o.v. de ander gedragen. Waarden als groepsloyaliteit en groepsidentiteit spelen daarin een belangrijke rol. Hier lees je het hele interview.

Hoe doorbreek je othering?

Ieder van ons weet wat van der Velden in haar documentaire zo mooi laat zien. Onze stereotypen kloppen niet, othering brengt ons verder van huis in plaats van dichter bij elkaar. Het advies van elk van hen (en ik sluit me daar van harte bij aan):

• Verdiep je in de ander, neem elkaar serieus
• Ga met elkaar in gesprek en luister oprecht naar de ander
• Leef je in de situatie en de gevoelens van de ander in
• Accepteer dat je soms andere waarden hebt en probeer in de samenwerking recht te doen aan de belangrijkste waarden van elk van de teamleden
• Zie de ander als een mens net zo als jij; een mens dat net zo als jij zijn stinkende best doet iets van het leven te maken.
• Door steeds opnieuw met elkaar in gesprek te gaan, oprecht nieuwsgierig te blijven naar de gedachten, gevoelens en beweegredenen van een ander groeit de verdraagzaamheid. En verdraagzaamheid is een belangrijke pijler onder samenwerken en onder samenleven.

In mijn coaching in samenwerken, is het stoppen van othering dus stereotypering belangrijk. Je wilt de ander als een gelijkwaardig mens zien die op details van je verschilt én ook veel overeenkomsten met je heeft. Daardoor groeit het wederzijdse begrip en respect. En kan de samenwerking weer groeien en bloeien.

Ons feilbare geheugen

Veel mensen denken dat ze een goed geheugen hebben. Dat ze onthouden wie wat in een gesprek zei. En natuurlijk is er een enkeling met een heel goed geheugen. Maar voor de meeste van ons geldt dat niet.

Onderzoek laat zien dat na een korte pauze de proefpersonen zich minder dan 20 procent van de oorspronkelijke informatie uit het gesprek, herinneren. Na een paar dagen is dat percentage zelfs teruggelopen tot zo’n 6 procent. Op dat moment herinneren ze zich alleen nog de kern van het gesprek.

In de coaching over presenteren zeg ik altijd dat als je afloop aan de toehoorders vraagt hoe het was, je een antwoord van twee zinnen krijgt. Een zin over de inhoud. En een zin over de presentator en de stijl van presenteren.

Tips voor als je meer wilt onthouden

1. maak aantekeningen tijdens het gesprek. (Ja, dat klinkt heel logisch maar mijn ervaring is dat lang niet iedereen dat doet).
2. herhaal hardop de dingen die je/jullie belangrijk vinden want dan blijven ze beter in je geheugen hangen.
3. in de afronding van het gesprek kun je gezamenlijk de kernen van het gesprek herhalen en die samen met de afspraken vastleggen.

Meer lezen? Lees dan dit artikel over ‘wat onthouden we van een gesprek?’ uit de Volkskrant van 6 mei 2023.

Oefenen in beter luisteren

Met aandacht en interesse luisteren, vraagt tijd, geduld en energie. We hebben er niet altijd zin in. Bijvoorbeeld omdat we liever zelf ons verhaal willen vertellen. Of omdat het verhaal van de ander ons niet boeit. Met aandacht en interesse luisteren doe je meestal niet omdat je de inhoud zo interessant vindt maar omdat je de relatie en de ander belangrijk vindt.

Psychiater en schrijver Mark Goulston, maakt voor zichzelf het ezelsbruggetje HUVA om zichzelf eraan te helpen herinneren hoe hij goed kan blijven luisteren. Voor een psychiater is het natuurlijk belangrijk om goed te luisteren. Zowel vanwege de relationele kant als de inhoudelijke kant van de therapie die hij geeft.

HUVA staat voor: heard, understood, valued en added value. In goed Nederlands:

Echt horen. Je telefoon aan de kant. De ander ongestoord laten vertellen. De ander aankijken en ook non-verbaal reageren (knikken, hummen, gezichtsuitdrukkingen). Luisteren, samenvatten, doorvragen (LSD) is in dit deel een behulpzame techniek. Hier lees je er meer over.

Je begrepen voelen. Of je echt goed luistert, kun je merken aan de reactie van de ander. Als iemand zich gehoord, gezien, begrepen voelt gaat iemand meer vertellen. En op een andere toon spreken. Interesse en aandacht toon je door goede vragen te stellen en een goede toonzetting. Je stelt je oordeel nog een tijdje uit.

Waardering geven. Focus in een gesprek niet altijd alleen maar op de negatieve dingen. Of op de dingen waar jij zelf iets interessants over te zeggen hebt. Geef de ander waardering en ook positieve feedback. Mensen krijgen daar zelfvertrouwen en lef van. Zo durven ze ook de meer moeilijkere situaties beter aan te gaan.

Probeer je tijdens het gesprek de ander te helpen zichzelf te helpen? Zodat wat diegene zegt van waarde is en iets toevoegt aan het eigen leven.

Oefen dagelijks met je partner, een kind, een vriend(in), een collega. Zodat je steeds vaardiger wordt in met aandacht en interesse in de ander, luisteren. Hoe beter je er in wordt, hoe meer dat als vanzelf gaat.

Hoe maak je een goede start in een nieuwe groep?

Veel mensen – ik ook – vinden een nieuwe groep mensen spannend. Je weet niet wie die anderen zijn, hoe ze zullen doen en hoe ze zullen reageren op jou. Een Duitse onderzoeksgroep bestudeerde groepjes proefpersonen en komen tot de volgende adviezen:

• Ben zo vriendelijk, geïnteresseerd en warm als je kunt. Mensen die dit gedrag vertonen, worden aardiger gevonden. Vooral als ze nog vriendelijker deden dan normaal.
• Je mag best zelfverzekerd, initiatiefrijk en dominant zijn. Het vergroot je populariteit in de groep.
• Maar overdrijf het niet. Mensen die zich zelfverzekerder en dominanter opstelden dan ze normaal den, waren weliswaar populair in de groep, maar werden 1-op-1 juist minder aardig gevonden.

Wat volgens mij hier speelt is dat een nieuwe groep nog enigszins onveilig voelt. Iemand die zich dan vriendelijk, warm en zelfverzekerd, sturend en initiatiefrijk gedraagt, geeft op een vriendelijke manier leiding aan die groep en haalt wat van de onzekerheid weg…..

In vaktermen: Als je proactief ( = rechtsboven) gedrag uit het model ‘de Roos van Leary’ in zet, maak je een goede start in een nieuwe groep. Hier lees je meer over dit gedrag van het model ‘de Roos van Leary’.

Herken je dit?

Bron: psychologiemagazine 07.2023

Wil je dit blog delen?

Vind je dit artikel interessant voor mensen uit je netwerk? Deel het, met de link van de pagina via LinkedIn.

Zoek je een ervaren coach?

Wil je kennismaken? Wil je meer weten over mijn coach aanpak voor jouw vraag?

Dan nodig ik je graag uit voor een gratis en vrijblijvend kennismakingsgesprek. Online (Teams of beeldbellen) of offline met koffie en Brabantse appeltaart in Breda. Je kunt me bereiken via w.janssen@dekunstvananders.nl of via 0655797832. Ik beloof je dat je na dat gesprek al een hele hoop wijzer bent geworden.

Wil je op de hoogte blijven van nieuwe blogs die ik schrijf, stuur me dan op LinkedIn een connectieverzoek.